Rozwój kompetencji w zakresie zrównoważonego rolnictwa

Opracowanie kursu kwalifikacyjnego „Rolnictwo ekologiczne” dla szkół zawodowych o profilu rolniczym w Polsce.

Od kwietnia 2024 r. Fundacja im. Stanisława Karłowskiego z Polski oraz Sieć Szkół Rolnictwa Biodynamicznego z Niemiec wspólnie realizują projekt edukacyjny, aby w większym stopniu niż dotychczas upowszechnić tematykę "rolnictwa ekologicznego" w rolniczych szkołach zawodowych w Polsce. Trzyletni projekt jest współfinansowany przez Państwową Fundację Ochrony Środowiska z Niemiec (Deutsche Bundesstiftung Umwelt – DBU).

Grupa uczniów odwiedzająca gospodarstwo ekologiczne w Juchowie.

Opis problematyki i sytuacja wyjściowa

Rolnictwo i przemysł spożywczy odpowiadają za przekroczenie około połowy granic planetarnych w skali globalnej. Kluczowe znaczenie mają przy tym związki azotu i fosforu pochodzenia rolniczego, które prowadzą do nadmiernej akumulacji składników odżywczych w ekosystemach lądowych i wodnych. Tak na przykład składniki odżywcze spływające z pól uprawnych w Polsce do Bałtyku stanowią jedno z głównych źródeł zanieczyszczenia Morza Bałtyckiego. Kolejny negatywny efekt niektórych praktyk rolniczych to postępująca utrata różnorodności biologicznej. Jedną z możliwości przeciwdziałania tym niekorzystnym zjawiskom stanowi upowszechnianie rolnictwa ekologicznego. Korzystny wpływ rolnictwa ekologicznego na ograniczanie wprowadzania składników odżywczych do ekosystemów lądowych i wodnych oraz na ochronę różnorodności biologicznej od dawna jest znany, dlatego też ekologizacja rolnictwa odgrywa istotną rola w licznych strategiach politycznych mających na celu ochronę przyrody, środowiska i klimatu. W związku z tym wiele z Celów Zrównoważonego Rozwoju sformułowanych przez Organizację Narodów Zjednoczonych wiąże się z przekształceniem rolnictwa w kierunku bardziej ekologicznych praktyk. Komisja Europejska w ramach Zielonego Ładu UE podjęła decyzję o zwiększeniu powierzchni rolnictwa ekologicznego w Unii Europejskiej do 25% powierzchni użytków rolnych do 2030 roku. Celem rządu polskiego jest zwiększenie udziału powierzchni uprawianej ekologicznie z 2,7% (w 2020 roku) do 7% do 2030 roku. Celem rządu niemieckiego z kolei jest osiągnięcie 30% powierzchni użytkowanej ekologicznie do 2030 roku. Ponieważ rolnictwo jest największym użytkownikiem powierzchni w obydwóch krajach realizujących projekt (Polska: ok. 60% powierzchni kraju, Niemcy: ok. 50% powierzchni kraju), w przestawieniu rolnictwa na rolnictwo ekologiczne tkwi ogromny potencjał do osiągnięcia celów związanych ze zrównoważonym rozwojem, które zostały wyznaczone na poziomie krajowym, międzynarodowym i globalnym.

W procesie transformacji w rolnictwie kluczową rolę odgrywa kształcenie zawodowe. Potwierdza to m. i. obszerna analiza rynku pracy przeprowadzona na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa Niemiec w 2021 roku. W przeciwieństwie do Niemiec, w Polsce możliwości kształcenia i doskonalenia zawodowego w zakresie rolnictwa ekologicznego są obecnie ograniczone do kilku, niemal wyłącznie uniwersyteckich ofert, co oznacza, że w obszarze kształcenia zawodowego w tym obszarze istnieje luka.

O projekcie i partnerach projektu

Celem projektu jest wypełnienie wyżej wspomnianej luki w szkoleniu zawodowym w dziedzinie rolnictwa ekologicznego w północno-zachodniej Polsce. W ramach projektu zostanie opracowana i przetestowana roczna dodatkowa kwalifikacja zawodowa w rolnictwie ekologicznym. Planowany program kwalifikacji jest skierowany do stażystów w sektorze rolnym jako przyszłych decydentów w (rodzinnych) gospodarstwach rolnych i ma na celu umożliwienie im przekształcenia swoich gospodarstw w rolnictwo ekologiczne.

Projekt jest realizowany we współpracy pomiędzy Netzwerk Biodynamische Bildung gGmbH z Niemiec (NBB), Fundacją im. Stanisława Karłowskiego z Polski (FSK) i dwiema polskimi szkołami zawodowymi. Wszyscy partnerzy projektu wnoszą różne kompetencje, doświadczenie i możliwości infrastrukturalne do realizacji projektu: NBB ma bogate doświadczenie w dziedzinie szkoleń w zakresie rolnictwa ekologicznego i stosowania metod kształcenia zawodowego na rzecz zrównoważonego rozwoju; FSK posiada praktyczne gospodarstwo ekologiczne, kontakty z innymi partnerami praktycznymi, współpracującymi szkołami zawodowymi i naukowcami, a także zaplecze dydaktyczne i noclegowe; wreszcie współpracujące szkoły zawodowe przyczyniają się do dobrej zgodności planowanych działań kwalifikacyjnych z codziennym szkoleniem stażystów. Współpracujące szkoły zawodowe to ośrodki rolniczych szkół zawodowych w Boninie i Świdwinie. Oba ośrodki szkolnictwa zawodowego znajdują się w bliskim sąsiedztwie FSK i oferują różne szkolenia rolnicze i związane z żywnością, prowadzące do uzyskania kwalifikacji zawodowych i matury zawodowej. Około 500 (Bonin) i 900 (Świdwin) uczniów uczy się obecnie zawodu w odpowiednich ośrodkach szkół zawodowych. Obie szkoły chciałyby rozszerzyć swoje programy edukacyjne poza zwykły program nauczania o rolnictwo ekologiczne.

Działanie kwalifikacyjne jest również idealnie wspierane przez Fördergemeinschaft Ökologischer Landbau w Niemczech, Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach w Polsce oraz Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pomerania.

Kadra nauczycielska Zespołu Szkół Zawodowych w Świdwinie

Oczekiwane efekty

Opracowany w ramach projektu kurs kwalifikacyjny usprawni przekazywanie przyszłym rolnikom i rolniczkom wiedzy merytorycznej o rolnictwie ekologicznym i wiedzy ukierunkowanej na aspekty zrównoważonego rozwoju związane z rolnictwem. Poza tym realizacja projektu przyczyni się do tego, aby podnieść wśród młodych osób rangę rolnictwa ekologicznego. Poprzez upowszechnianie wyników projektu rolnictwo ekologiczne zostanie również popularyzowane poza ścisłym gronem uczestników kursu kwalifikacyjnego.

W perspektywie średnioterminowej realizacja projektu przyczyni się do przestawienia większej liczby gospodarstw na rolnictwo ekologiczne, a tym samym do ograniczenia negatywnych skutków rolnictwa dla środowiska. W zakresie ochrony przyrody i środowiska można się spodziewać następujących efektów:

• Ochrona klimatu i środowiska: W porównaniu do gospodarstw konwencjonalnych gospodarstwa ekologiczne emitują znacznie mniej azotu i podtlenku azotu. Wskaźniki wypłukiwania azotanów w gospodarstwach ekologicznych są do 50% niższe niż w konwencjonalnych, a emisja podtlenku azotu jest niższa o około 40%. W związku z tym realizacja projektu przyczyni się do ograniczenia nadmiernej emisji biogenów.
• Różnorodność biologiczna: Pozytywny wpływ rolnictwa ekologicznego, w szczególności na różnorodność organizmów glebowych, ptaków, owadów i roślin towarzyszących uprawom, został już wielokrotnie opisany. Jednym z przykładów jest dwukrotnie wyższa ilość skowronków gniazdujących na gruntach uprawianych ekologicznie w porównaniu do gruntów konwencjonalnych. Zarówno różnorodność gatunków owadów, jak i całkowita biomasa owadów są znacznie wyższe na gruntach ekologicznych niż na gruntach konwencjonalnych. Realizacja projektu przyczyni się do ograniczenia utraty różnorodności biologicznej.

Osoby do kontaktu:

projekt otrzymał wsparcie finansowe od DBU – Deutsche Bundesstiftung Umwelt